دامغان یکی از شهرهای استان سمنان ومرکز شهرستان دامغان می باشد . جمعیت این شهر براساس سرشماری سال 1385 ، برابر با 59،300 نفر بوده است .بنا به نوشته مورخین، دامغان از شهرهای معتبر قومس و مرکز آن ایالت بوده است. به گفته ابن واضح یعقوبی مولف " البلدان " و ابوالفداء مولف " تقویم البلدان" قومس شهری با وسعت و جلیل ، نام شهر آن دامغان و دامغان آغاز شهرهای خراسان می باشد.
دامغان را شهر صددروازه یا هکاتوم پیلوس ( به زبان یونانی ) نیز نام برده اند که پایتخت دولت اشکانیان نیز بوده است . شهر دامغان در استان سمنان در دامنه جنوبی رشته کوههای البرز در موقعیت 54 درجه و 20 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 9 دقیقه عرض شمالی با مساحتی برابر 429/11 کیلو متر مربع در 120 کیلومتری شرق سمنان و 70 کیلومتری غرب شاهرود قرار گرفته است. نام کهن دامغان ( گومش ) در کتیبه سارگون دوم آشوری پات نانه آمده است یعنی شهری که 99 نگهبان دروازه ها دارد . فاصله آن ازدریای تی تی ( دریای نیلوفر آبی ، منظور دریای مازندران ) هفت روزه راه به شمار رفته است .
این شهر از شمال به رشته کوه البرز ، از خاور به شاهرود ، از جنوب به کویر مرکزی و از باختر به سمنان محدود است. اهمیت وجودی دامغان از دیر هنگام ، قرار داشتن آن بر سر راه شرقی –غربی است که شریان عمده بازرگانی نه تنها ایران ، بلکه جهان متمدن پس از اسلام بوده است. زمانی دور شهر دامغان ، کاملا دیوار کشی بوده وگفته می شود به قدری دیوارها ی ستبری داشته که دو درشکه ازکنار هم بر روی دبوار رد می شدند . بازمانده های این دیوار هم اکنون هم دیده می شود وبه نام "دیواربارو" مشهور است .وجه دیگر اهمیت دامغان در شبکه آبیاری آن است. در دوره ساسانی سد بزرگی با معماری پیچیده ای در دامغان ساخته شد که آب آن از مغاره ای واقع در کوه بیرون می آمد و پس از جریان به وسیله سد به 120 بخش برای آبیاری و آبرسانی 120 ده تقسیم می شود که به گزارش ابودلف " آب هیچیک از این جویها به نفع صاحب آن زیاد نمی شد".
دامغان دو گونه آب وهوا دارد . ازجنوب به دشت کویر و از شمال به دامنه های جنوبی رشته کوه البرز متصل است . به همین دلیل بیشتر گونه های میوه دراین شهر می رویند.مهمترین فرآورده کشاورزی آن "پسته" است که مرغوب ترین پسته ایران است ومحصولاتی چون" انگور و خربزه" ازمحصولات با کیفیت کشاورزی ان می باشد .
در مورد کلمه دامغان گروهی گفته اند نام این شهر از" مغان" یعنی آتش پرستان گرفته شده و این گروه باعث آبادانی آن شده اند در لغت نامه دهخدا اشاره شده است که دامغان، اصل آن ده مغان بوده و در اثر کثرت استعمال "ه" از میان رفته و دمغان گفتند و به جای آن "الف" آوردند و دامغان گفته شد.
برخی دیگر نیز بر این باورند که واژه دامغان از دوپاره تشکیل شده است "دام" و "غان" که ممکن است "غان" شکل دیگر گان یا کان باشد مانند طالقان، زرقان یا زاوغان . در این صورت دامغان به معنای محل دام است که دام نیز به نوشته متون ساسانی و فارسی میانه به معنای تله و حیوان اهلی است . برخی دیگر معتقدند از آنجا که " دم" به معنای باد شدید است و در بسیاری از سفرنامه ها از باد شدید دامغان یاد شده است دامغان به معنای " مکان باد " است.
آثارتاریخی ودیدنی :
در شهر دامغان آثاردیدنی تاریخی واسلامی بسیاری وجود دارد که مورد توجه گردشگران است . مهمترین تفریگاه این شهر "چشمه علی"است. تپه حصار نیز یکی از آثار به جای مانده از روزگاران کهن وبا قدمت 7000 ساله می باشد. کاوش های باستانی اخیر نشان می دهد که هفت هزارسال پیش دراین منطقه فولاد تولید می شده است. نخستین بار درسال 1312 پروفسور " اسمیت " در تپه حصاردر حفاری های باستان شناسی خود به آثار ارزشمندی از تمدن این منطقه دست یافت .
مسجد تاریخانه یا چهل ستون (از آثار مهم دوره سلجوقی) قدیمی ترین مسجد ایران ، گنبد پیر علمدار (سال 417 ق)، گنبد چهل دختر (سال 446 ق)، مسجد جامع با مناره ای به ارتفاع 75/26 متر (حدود سال 500 ق)، مدرسه حاج فتحعلی بیگ معروف به پامنار، امامزاده جعفر و امامزاده محمد، گنبد عبدالمعالی و عبدالعالی، مدرسه موسویه و مطلب خان ازبناهای تاریخی ، اسلامی این شهراست .ازجاهای دیدنی وتوریستی قابل توجه آن " کویر حاج علی قلی " می باشد.
از شعراء و ادباء قدیمی و معروف شهر دامغان می توان از شاعر توانا ، منوچهری دامغانی نام برد: ابوالنجم احمد بن قوص بن احمد منوچهری دامغانی مشهور به منوچهری شاعر ایرانی اهل دامغان بود . بیشتر شعرهای این شاعر درباره طبیعت است. علاوه بر آشنایی به زبان عربی از دانش هایی چون نحو ، پزشکی ، ستاره شناسی و موسیقی آگاهی داشت و در شعر خود از واژه های خاص این دانش ها بهره می برد."منوچهری" قالب مسمط را برای اولین بار در شعر پارسی پدید آورده است .بکارگیری مفردات و اصطلاحات عربی نشان از توانایی او در ادبیات عرب را منعکس می کند.
نمونه اشعار:
خیزید و خز آرید که هنگام خزان است باد خنک از جانب خوارزم وزان ست
آن برگ رزان بین که بر آن شاخ رزان است گویی به مثل پیرهن رنگ رزان ست
دهقان به تعجب سر انگشت گزان است کاندر چمن و باغ نه گل ماند و نه گلنار
مراکز آموزشی متعددی در دامغان در حال فعالیت هستند:
دانشگاه دامغان، دانشگاه پیام نور مرکز دامغان، مرکز آموزش عالی جهاد کشاورزی رسول اکرم "ص"، دانشکده بهداشت (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)، موسسه آموزش عالی غیر دولتی توران و دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان
منابع
. چهره ایران : راهنمای سیاحتی و مسافرتی.- تهران : موسسه کارتوگرافی گیتاشناسی ، 1382
· دایره المعارف تشیع: احمد حاج سید جوادی.- تهران: نشر شهید سعید محبی، 1378، ج7
· لغت نامه دهخدا- علی اکبر دهخدا.- تهران: دانشگاه تهران، 1373، جلد 13
. سالنامه آماری استان سمنان 1386
. پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران
. پورتال ایران . استان سمنان
نظرات شما عزیزان:
برچسب‌ها:
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت: